Ապրել մինչև 2017

2016-ի հունվարի 19-ին ՀՅԴ-ն հանձնվեց: Ինչ էլ կուսակցությունը հայտարարի կամ համարի իր և ՀՀԿ-ի, ավելի ճիշտ՝ Սերժ Սարգսյանի հետ բանակցությունները, ՀՅԴ-ն հանձնվեց: ՀՅԴ բյուրոյի ներկայացուցիչ Հրանտ Մարգարյանը հայտարարեց, որ երկու օր՝ հունվարի 17-18-ին, բանակցել են ՀՀ նախագահ Սերժ Սարգսյանի հետ: Այդքանը: Ոչինչ ավելի: Նոր կոալիցիայի ձևավորման ասեկոսեները դարձան քաղաքական հայտարարություն, բայց ոչինչ չմանրամասնեցին: Նույնիսկ ամենապարզ երեք հարցերը պատասխան չստացան.

1. Ի՞նչ սկզբունքով է կոալիցիա կազմվելու՝ նախարարական պորտֆելների քանի՞ տոկոսն է ի հաշիվ ՀՀԿ-ի փոխանցելու ՀՅԴ-ին: Միայն կառավարությա՞ն, թե՞ կառավարման համակարգի այլ օղակներում է ՀՅԴ-ն պաշտոնավորվելու: Արդյունքում՝ ո՞ւմ ծրագիրն է կատարելու տվյալ պաշտոնյան՝ ՀՀԿ-ի՞, թե ՀՅԴ-ի՞:
2. Ե՞րբ է կազմվելու՝ օրե՞րս, առաջիկայո՞ւմ, թե՞ խորհրդարանական ընտրություններից հետո:
3. ՀՀԿ-ի ինչի՞ն է դա պետք և ՀՅԴ-ի ինչի՞ն է պետք՝ ո՞վ ի՞նչ խնդիր է լուծում:
Իհարկե, կա նաև կոալիցիայի կազմի խնդիրը, բայց առայժմ որևէ այլ կուսակցություն հայտարարություն չի արել: Հիմնական «կասկածները» ԲՀԿ-ին են վերաբերում: ԲՀԿ նախագահ Նաիրա Զոհրաբյանը չի երդվել, բայց վստահեցրել է, որ իշխանության հետ կոալիցիա կազմելու, համագործակցելու վերաբերյալ որևէ հարց չի քննարկվել, և հիմնավորել է. «Ցանկացած համագործակցություն, կոալիցիա կարող է ընդունելի լինել միայն այն դեպքում, եթե ունենալու ես քաղաքական որոշումների վրա ազդելու իրական հնարավորություն և հնարավորություն՝ իրականացնելու համակարգային այն փոփոխությունները, որ ներկայացրել է քո կուսակցությունը։ Սահմանադրական փոփոխությունների և բյուջեի նկատմամբ մեր դիրքորոշումը երբևէ չենք պայմանավորել կոալիցիայով, երբեք առևտուր չենք արել ու չենք անում, դա եղել է կուսակցության որոշումը անկախ որևէ կոալիցիոն հեռանկարից»: Թարգմանաբար՝ սա նշանակում է՝ վարչապետ Հովիկ Աբրահամյանն այս խաղում չկա և ԲՀԿ-ն մնում է նրա «անձեռնմխելի պահուստ» մինչև X պահը, որը կարող է գալ, կարող է չգալ: Սահմանադրական փոփոխությունների հանրաքվեից հետո անլուրջ է մտածել, որ կոալիցիայի մաս կարող է կազմել ՕԵԿ-ը: Կուսակցության հետ չար խաղ խաղացին՝ նրանք երկար չէին կողմնորոշվում՝ հանրաքվե կլինի՞, թե՞ ոչ, կո՞ղմ են, թե՞ դեմ: Չհավատալով հանրաքվեի առարկայանալուն և դեմ դառնալով՝ ՕԵԿ-ը իրեն դուրս դրեց Հայաստանի քաղաքական դաշտից, որտեղ ամեն ինչ թելադրում է ՀՀԿ-ն: ՕԵԿ-ն այլևս Ռուսաստանի ենթակայության տակ է՝ սպասելով Արա Աբրահամյանի հայտնությանը Հայաստանի քաղաքական դաշտում: Եթե որևէ կոալիցիայի անդամ ՕԵԿ-ը դառնա, կլինի կամ նախընտրական դաշինք այն քաղաքական ուժի (ուժերի) հետ, որ Մոսկվան փորձում է ստեղծել Հայաստանում՝ իր շահերը քաղաքական դաշտում պաշտպանված ունենալու համար, կամ՝ հետընտրական կոալիցիա, եթե հաղթական մտնեն խորհրդարան: Մոսկվան ակտիվ աշխատում է ՝ մաղելով դաշտը, ինչ կմնա, կհանձնվի Արա Աբրահամյանին: Ֆինանսական խնդիրներ չկան՝ կվճարի Արա Աբրահամյանը, որ կարող է լինել, կարող է չլինել Մոսկվայի կառուցած բուրգի գագաթին: Կոալիցիայի այլ թեկնածուներ չկան:
Ինչո՞ւ հանձնվեց ՀՅԴ-ն: Հայաստանի ամենափորձառու կուսակցությունը հայտնվեց իր իսկ որոգայթում: Հրանտ Մարգարյանի հուզական, կտրտված նախադասություններով խոսքը վկայում է, որ կապույտ եզրաշերտերով ափսեն միայն ցույց են տվել, բայց չեն տալիս: Հայտնի չէ՝ ինչ և երբ կստանա ՀՅԴ-ն, բայց հայտնի է՝ ինչ է կորցնում: Նախ՝ դառնում է հանրաքվեի և սահմանադրական փոփոխությունների պատասխանատու և դա մի կուսակցություն, որ քսան տարի դատափետել է առաջին Սահմանադրությունն ու համարել կեղծված հանրաքվեն, հիմա պարտադրված է ընդունել ևս մեկ հանրաքվե՝ կեղծիքներով: Արդարության պահանջը, փաստորեն կոնյունկտուրային է դառնում՝ եթե կեղծված է, ու դու ոչինչ չես ստանում, ուրեմն կեղծված է, եթե կեղծված է, բայց դու մասնաբաժին ես ստանում, ուրեմն այնքան էլ կեղծված չէ:

Սա իմիջի կորուստ է, բայց ՀՅԴ-ն իմիջի մասին առժամանակ կարող է մոռանալ՝ իշխանության ինչի՞ն է պետք իմիջը, երբ ունի վարչական ու ֆինանսական լծակներ՝ վարկանիշ ապահովելու համար:
ՈՒստի Հրանտ Մարգարյանին մնում է արդարանալ. «Դաշնակցությունը մեծ բեռ է վերցրել իր վրա, դաշնակցությունը մեծ պատասխանատվություն է վերցրել՝ համոզումով, հավատքով գնալով սահմանադրական փոփոխություններին: Եվ այսօր մենք չենք կարող պատասխանատվություն չկրել այդ առումով, այդ Սահմանադրությունն իրագործելու առումով, այդ Սահմանադրությունը կյանքի վերածելու իմաստով: Դրա համար մենք համաձայն ենք համագործակցության»:
Իսկ ՀՅԴ-ի յոթ կետե՞րը՝ 100-տոկոսանոց համամասնական ընտրակարգի անցումը, կառավարման խորհրդարանական համակարգը, ընդդիմությանը վերահսկողության լծակների տրամադրումը, բիզնեսի և քաղաքականության հստակ տարանջատումը, դատական իշխանության լիարժեք անկախությունը, Հայաստանի և Լեռնային Ղարաբաղի միջև ռազմաքաղաքական դաշինքի կնքումը, սոցիալ-տնտեսական քաղաքականությունը։ Առաջին երկուսը կատարված են, ՀՅԴ-ն հիանալի հիմնավորում ունի՝ հայտարարելու, որ կոալիցվում է մնացած կետերը համատեղ կատարելու համար՝ քաղաքականությունը գործընթաց է ու ժամանակի մեջ է իրականացվում: Հիմնավորումը հիանալի է նաև նրանով, որ ցանկացած պահի հնարավորություն կտա խզել կապերն ու վերադառնալ ընդդիմադիր դիրքեր, եթե ՀՀԿ-ն խոստումը չկատարի: Այդպես եղել է՝ ՀՅԴ-ն և կոալիցիայից է դուրս եկել, և ոչիշխանական քառյակից: Իր զիլ ընդդիմադիրության օրերին ՀՅԴ-ն արտգործնախարարության շենքի առաջ բողոքի ցույց էլ է արել՝ նախարարի հրաժարականի պահանջով: Հիմա Էդվարդ Նալբանդյանը կարող է գիշերը հանգիստ քնել: Նա կարող է, իսկ Հրանտ Մարգարյանը և մյուս ՀՅԴ-ականները՝ ոչ: Սատանան, ինչպես միշտ, մանրամասների մեջ է՝ եթե կոալիցիան կազմավորվում է հիմա, մինչև 2017-ը շատ երկար ժամանակ է, որ կառավարման պատասխանատվություն ստանձնած ՀՅԴ-ն ակնհայտ արդյունք չստանալով, վարկաբեկվի ու նույնիսկ ՀՀԿ-ի համար դաշնակցային կարևորությունը կորցնի: Առավել ևս, որ ՀՀԿ-ի համար հիմա հիմնական խնդիրը ոչ թե իշխանության կազմավորումն է, այլ ընդդիմության: Շատ «հավաստի» ընդդիմություն է պետք ՀՀԿ-ին, որ սահմանադրական հանրաքվեի քարոզչությունը կառուցել էր ընդդիմության շահերի պաշտպանության վրա ու բոլոր ամբիոններից հավաստում էր, որ կիսելու է ընդդիմության հետ կառավարման պատասխանատվությունը, որոշումների ընդունման, առանցքային պաշտոնների նշանակման, և այլն, և այլն: Իսկ դա նշանակում է, որ «ընդդիմությունը» նույնքան վստահելի պետք է լինի, որքան ՀՀԿ-ի խրամատում գտնվողները, համարյա՝ յուրային: Իսկ եթե կոալիցիան կազմավորվում է ընտրությունների արդյունքներով, ՀՅԴ-ն հայտնվում է առաջին տեղում, բայց մրցակցային դաշտում, որտեղ բացի այն ուժերից, որոնց խաղի մեջ է մտցնելու ՀՀԿ նախագահը, լինելու են Ռուսաստանն ու Արևմուտքը:
2018-ի նախագահական ուղղակի ընտրությունները խաղից հանելով՝ ՀՀԿ-ն 2017-ի խորհրդարանական ընտրությանը նույն կարգավիճակն է տալիս, երբ նույնքան հնարավոր են դառնում հասարակության բևեռացումը և «Հաղթողին՝ ամեն ինչ, պարտվողին՝ ոչինչ» սկզբունքը, որից այնքան խուսափում էր ՀՀԿ-ն՝ կառավարման համակարգի փոփոխության իր հիմնավորումներում: Չափազանց տարբեր խնդիրների առաջ են կանգնում կուսակցությունները, որ քաղաքական համահավասարության և ընտրողների ձայների չփոշիացման սկզբունքը գործի: 2017-ը Սերժ Սարգսյանին պետք է ՀՀԿ-ի բացարձակ հաղթանակի տեսքով, որ նախագահական լիազորությունների ավարտից հետո Բաղրամյան 26-ից սլացիկ անցում կատարի ոչ թե Մելիք-Ադամյան, այլ Հանրապետության հրապարակ: 2017-ը Հովիկ Աբրահամյանին պետք է դարձյալ իբրև ՀՀԿ-ի հաղթանակ, բայց այնպես, որ ինքը Հանրապետության հրապարակից ոչ մի տեղ չգնա: Խորհրդարանական կառավարման պարագայում պատգամավորական մանդատը նոր իմաստ ու գին է ստանում: ՀՀԿ-ում պատգամավորական կազմի փոփոխությունը անխուսափելի է, իսկ այս ու այն ուժի հետ կոալիցիայի հեռանկարը ի վնաս այդ կազմի է լինելու, որ ընտելացել է իշխանության բազկաթոռներին ու համարում է, որ այդպես միշտ է լինելու ու այդպես է ճիշտ: Պատահական չէ, որ Սերժ Սարգսյանը բանակցում է, իսկ ՀՀԿ-ն կամ տեղյակ չէ, կամ հերքում է ու պահանջում տարբերել առանձնազրույցը բանակցությունից և կոալիցիան համարում հետընտրական իրողություն:
Եթե Ռուսաստանը հիմնական խաղը պատրաստվում է կառուցել Արա Աբրահամյանի և գուցե ՕԵԿ-ի վրա, զուգահեռ պատրաստելով «պահեստային նստարան», հայտնի չէ, թե Արևմուտքը ինչ կանի: Նախորդ խորհրդարանների պատմությունը վկայում է, որ Արևմուտքը խաղը պիտի փոխի՝ խնդիրն այս դեպքում պատգամավոր դառնալը չէ, այլ խորհրդարանում որոշումների ընդունման վրա ազդելու հնարավորությունը: Բոլոր գումարումների ընդդիմադիր ու ընդդիմադիր խաղացող պատգամավորներն այնքան են քննադատել այդ պահի իշխանությանը, որ միայն իշխանության քննադատության համար պատգամավոր դառնալը քաղաքականապես անիմաստ է: Առավել ևս, որ արտախորհրդարանական ընդդիմությունը այդ հարցը շատ ավելի հիմնավոր է լուծում՝ իր տեսակետները ներկայացնելու միջոցների պակաս չզգալով, ավելին՝ առավելություն ունենալով խորհրդարանականի համեմատությամբ՝ ժողովուրդը, որ խորհրդարանական ընդդիմության օգտակար գործողության գործակիցը չի տեսնում, արտախորհրդարանականին նման պահանջ չի կարող ներկայացնել: ՈՒստի Արևմուտքի խնդիրն ավելի բարդ և ավելի խորքային է: Եթե Մոսկվային պետք է իշխանությանը հակակշիռ ուժ, կանխարգելիչ դագանակ, Արևմուտքին պետք է ուժ, որ ունակ լինի իրավիճակ փոխել, ժողովրդավարության նորմերով ու իրական ժողովրդավարության հաստատման խնդրով: Հայաստանում մինչև հիմա Արևմուտքի սկզբունքային սխալը եղել է սպասելը, որ այդպիսի ուժեր տեղում ձևավորվեն: Դա դասական սխալ է՝ որևէ եվրոպացի կամ ամերիկացի հետխորհրդային մենթալիտետին ծանոթ չէ, նրանց համար ընտրություններ կեղծելն անիմաստ է, իշխանության և ընդդիմության իրարահաջորդումն ընտրությունների միջոցով Արևմուտքում ամենաբնական զարգացումն է: Ֆրանսիայում Սարկոզին կարող է պարտվել ու վերադառնալ իշխանության հաջորդ ընտրություններով, բայց բացառված է, որ որևէ պարտված թեկնածու չընդունի ու չշնորհավորի ընտրություններում հաղթած թեկնածուին: Դա կնշանակի՝ չվստահել ընտրողին: Հետխորհրդային տարածքում, բացառությամբ Մերձբալթիկայի, Վրաստանի, Ուկրաինայի, ընտրությունները կատարում է ԿԸՀ-ն՝ գործող իշխանության ցուցակով: Չգիտի՞ Արևմուտքը այդ առանձնահատկությունը: Գիտի: Բայց նախ համարում է, որ ընտրությունները յուրաքանչյուր ինքնիշխան պետության ներքին գործն են, և հետո՝ խաղի մեջ են մտնում ոչ այնքան բուն ընտրությունների լեգիտիմ-ոչ լեգիտիմ լինելու գնահատականն ու հետևանքները, այլ տվյալ երկրի աշխարհաքաղաքական նշանակությունը, հարաբերություններն ուժային կենտրոնների հետ, բնական ռեսուրսները և տասնյակ այլ գործոններ, որոնք ի վերջո որոշում են՝ կմիջամտի՞ Արևմուտքը, թե՞ ոչ, ո՞ր փուլում և ի՞նչ նպատակով: Ասե՞մ, թե ում բախտն է այդ դեպքում բերում:

Անահիտ ԱԴԱՄՅԱՆ

Հ.Գ. Արամի 30 հասցեում քանդված շենքը 150 տարվա պատմություն ուներ, եթե հիմքերը նայեք՝ ավելի խոր են, քան շենքն էր, բայց մի գիշերում փոսի վերածվեց: Չգիտեմ՝ 150 տարի հետո այսօրվա կառույցների հետ ինչպես կվարվեն: Ենթադրում եմ, որ կքանդեն ավելի արագ ու որակով, ու սիրտս չի ցավում, ինչպես ճզմվում էր փոսի առաջ, որտեղ 150 տարվա պատմություն կար ու 21-րդ դարի անզորությունը՝ պահել այդ պատմությունը: Սա է իրականությունը՝ և 150 տարվա շենքի փոսի պես փոսեր են այսօր քաղաքական դաշտում, որ կարող են լցվել ու նոր պատմություն դառնալ, կարող են խորանալ ու դաշտը կուլ տալ:

Հեղինակի նյութեր

• Հայաստանը Ծապլվարը չէ
• 2021. Աշխարհի ամենահզոր 5 բանակները
• Վրացական փոխատեղում՝ ի՞նչ սպասել Ղարիբաշվիլիի կառավարությունից
• Իրանը նորից մերձավորարևելյան խաղի կենտրոնում է
• Անգելա Մերկելի ելույթը Մյունխենի Անվտանգության հարցերով համաժողովում
• Ջո Բայդենի ելութը Անվտանգության հարցերով 2021-ի Մյունխենի վիրտուալ կոնֆերանսում
• Իրանը դառնում է ԵԱՏՄ անդամ, հաջորդը Ադրբեջանն է
• Վրաստանը քաոսի և հեղափոխության միջև
• Պատմական մանիպուլյացիա՝ ինչպես միշտ
• Երեք ամիս անց՝ ինչ են վճռել Ադրբեջանը, Հայաստանը և Ռուսաստանը
• Ինչո՞ւ է Բաքուն համաձայնել աշխատել ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի հետ
• Սերժ Սարգսյան՝ անցյալի մասին ներկայի կտրվածքով
• Հայաստանը դիտարկում է Թուրքիայի հետ սահմանի բացման հնարավորությունը
• Փարիզը հակաթուրքական դաշինք է կազմում
• Ինչի՞ց է մահացել Չինգիզխանը իրականում
• Հերիք է Ցիցերոն խաղանք
• Մարտական դրոններ՝ ապագայի պատերազմը
• Էրդողանի մտրակն ու քաղցրաբլիթը Բայդենի համար
• 2050. Ինչ կա-չկա աշխարհում
• Երբ Երևանում կբացվի Թուրքիայի դեսպանատուն

Մեկնաբանություններ